Tugas M5 KB3: Pengembangan Bahan Ajar
1.
Identifikasilah tujuan pembelajaran sesuai
silabus dan jabarkan indikator-indikatornya secara spesifik dan operasional.
2.
Jabarkan dan rumuskan materi dalam garis-garis
besar sesuai rumusan tujuan pembelajaran
3.
Rumuskan atau tuliskan 2-3 pertanyaan untuk
didiskusikan siswa secara kooperatif selama Anda tinggal menghadiri undangan di
Dinas Pendidikan. Jangan lupa untuk menunjuk ketua kelas yang akan
mengkoordinasikan kegiatan diskusi.
4.
Buatlah rubrik penilaiannya untuk menilai hasil
diskusi siswa Anda.
Jawaban.
1. Kompetensi Dasar dan Indikator Pencapaian Kompetensi
Kompetensi Dasar
|
Indikator Pencapaian
Kompetensi
|
3.2
Memahami isi teks carita rakyat
|
·
Menemukan unsur-unsur pembentuk teks carita rakyat.
·
Bertanya jawab tentang isi teks carita rakyat.
·
Menemukan nilai-nilai yang terkandung di dalam carita rakyat.
·
Mengaitkan nilai yang terkandung dengan kondisi masyarakat saat
ini.
|
4.2
Menulis dan menyajikan sinopsis teks carita rakyat.
|
·
Menulis carita rakyat daerah setempat.
·
Menulis sinopsis teks carita rakyat.
·
Menyampaikan sinopsis carita rakyat dihadapan teman-teman
sekelas.
·
Menyunting kesalahan sinopsis carita rakyat hasil teman.
|
Tujuan pembelajaran
1.
Dengan menemukan unsur-unsur cerita rakyat, peserta didik dapat
menemukan unsur-unsur yang ada pada cerita rakyat dengan tepat
2.
Dengan menemukan isi cerita rakyat, peserta didik mampu
menjelaskan isi cerita rakyat dengan benar
3.
Dengan menemukan nilai-nilai dalam cerita rakyat, peserta didik
dapat memahami nilai-nilai dalam cerita rakyat dan mengaplikasikan dalam
kehidupan
4.
Dengan membuat cerita rakyat (legenda) yang terjadi di daerah
tempat tinggal, peserta didik dapat mengetahui cerita rakyat di daerahnya
dengan benar
5.
Dengan menceritakan kembali isi teks cerita rakyat menggunakan
bahasa Jawa (sinopsis), peserta didik dapat mengungkapkan kembali cerita rakyat
menggunakan bahasa Jawa yang baik dan benar
6.
Dengan menyunting sinopsis hasil teman, peserta didik dapat
mengetahui letak kekurangan hasil sinopsis dengan baik.
2. Garis besar materi
a.
Pengertian cerita rakyat
Peserta dapat menjelaskan pengertian cerita
rakyat dengan benar
b.
Jenis-jenis cerita rakyat
Peserta didik mampu menjelaskan jenis-jenis
cerita rakyat
c.
Unsur-unsur cerita rakyat
Peserta didik dapat menyebutkan unsur-unsur
cerita rakyat
d.
Isi cerita rakyat
Peserta didik dapat memahami isi cerita rakyat
dengan baik
e.
Menulis cerita rakyat
Peserta didik mampu menulis cerita rakyat yang
ada di daerahnya dengan bahasa yang baik
f.
Menyunting sinopsis hasil teman
Peserta didik dapat menyunting sinopsis hasil
teman sehingga mengetahui letak kekurangan hasil sinopsis
3. Tugas Bahasa Jawa kelas XI Multimedia
Tujuan pembelajaran
Setelah mempelajari materi ini,
Ananda diharapkan dapat:
1)
Menjelaskan pengertian Carita Rakyat.
2)
Menemukan isi Carita Rakyat.
3)
Menemukan nilai-nilai dalam Carita Rakyat.
4)
Menemukan unsur-unsur teks Carita Rakyat.
5)
Membuat carita rakyat (legenda) terjadinya daerah tempat tinggal
siswa.
6)
Mencaritakan kembali isi teks Carita Rakyat menggunakan bahasa
Jawa (sinopsis).
7)
Menyunting sinopsis hasil teman.
Assalamu’alaikum para siswa.
Kadospundi kabaripun? Sae nggih? Saderengipun bapak nyuwun pangapunten bilih
dinten menika boten saged mlebet ing piwucalan sbab wonten tugas penting.
Pramila, tugas menika samangke dipunkerjakaken wonten ing buku. Bilih sampun
rampung, tugas dipunkempalaken lumantar ketua kelas. Salajengipun damel
diskusi. Ketua kelas ambagi kelompok dados 5 kelompok.
A. Tuladha Teks Cerita Rakyat
Rawa Pening
Desa Banarawa lagi nganakake
pesta desa. Wong-wong ing desa padha masak kanggo nyiyapake pesta. Kabeh padha
njupuk bagian, ora ana kang keri. Wong-wong padha nyiyapake ubarampe pesta kang
minangka wujud rasa syukur marang Gusti kang Akarya Jagad. Ing tengah-tengahing
padha nyambut karya mau, ana bocah kang ala rupane, pesing lan amis gandane.
Mangerti kahanan kang kaya
mangkono, wong-wong padha ora seneng, amarga manut kapitayane masyarakat, bocah
ala iki bakal nekakake memala, ora oleh berkah anggone pesta. Kagawa rasa ora
seneng mau, mula bocah ala rupane ditundhung kanthi kasar. Bocah mau bisane
mung nangis, karo mlaku sempoyongan amarga wis pirang-pirang dina ora mangan,
bocah ala rupa mau lunga lan ngadoh saka wong-wong mau. Kanthi ati kang lara
lan nabet jroning ati amarga tansah digawe kasar lan diina, bocah kang ala
rupane mau mlaku menyang kampung tanpa arah lan jluntrunge. Anggone
mlaku ora krasa tekan papan panggonan arupa gubugan kang sepi kahanane lan adoh
saka masyarakat. Gubug mau mung dienggoni wong tuwa wedok kang wis dadi randha.
Ing gubug mau bocah kang
elek rupane dirumat (dipelihara) dening Mbok Randha. Dheweke diwenehi
pangan kanthi lawuh apa anane. Sawise mangan, bocah ala mau crita
marang simbah randha yen dheweke iku Baru Klinthing utawa Jaka Bandhung utawa
Jaka Pening. Simbah mau tresna banget marang Baru Klinthing, malah urip
bebarengan sawetara dina. Bareng wis rumangsa wis rumangsa cukup dibantu dening
simbah, Baru Klinting nerusake mlaku lan marani wong-wong kampung kang wis
nglarakake atine. Sadurunge lunga , Baru Klinthing weling marang simbah yen
mengko ana prastawa gedhe simbah supaya numpak lesung. Ing batin, simbah
bingung karo welinge Baru Klinthing mau, nanging simbah tetep urmat lan
ngeling- eling piweling kasebut.
Lakune Baru Klinthing
linambaran ati kang goreh lan nggawa sada lanang. Lakune wis tekan kampung kang
dituju. Wong-wong padha ngusir marang Baru Klinthing. Nanging Baru Klinthing
ora gelem lunga, malah nantang marang wong-wong kampung lan ngetokake sada
lanang. Sada lanang kasebut banjur ditancepake ing lemah. Wong-wong
dikandani supaya njabut sada mau, yen bisa njabut sada mau arep diwenehi bebana
dening Baru Klinthing. Krungu tembunge Baru klinthing kang kaya mengkana,
Wong-wong pada nyoba njabut sada mau. Saka sing awake
cilik tekan wong sing awake gedhe ora ana kang bisa njabut.
Pungkasaning, sada mau saged dinjabut kaliyan Baru Klinthing lan muncrat banyu.
Muncrate banyu sansaya
gedhe. Wong-wong padha bingung lan padha golek papan panggonan kang luwih
dhuwur. Omah, kewan, wit-witan, raja brana, lan wong-wong mau ora ana tilase,
kabeh wong pada sirna amarga piwalese saka tumindhake dewe. Kampung kang mirip
rawa mau, diarani Rawa Pening.
Rawa pening saiki panggonan
plancongan ing Kabupaten Semarang, Jawa Tengah. Rawa iku ambane
kurang luwih 2.670 hektar lan mapan ana ing Kecamatan Ambarawa, Bawen,
Tungtang, lan Banyu Biru. Rawa iki mapan ana ing ereng-ereng gunung Merbabu,
Temoloyo, lan Ungaran.
B. Tegese Cerita Rakyat
Carita
rakyat inggih menika salah setunggaling karya sastra ingkang lair kaliyan
ngrembaka wonten salebetipun masyarakat tarisional kaliyan disebaraken
salebetipun wujud relief tetap, utawi salebetipun bentuk baken ingkang sumebar
ing antawis kolektif tertentu wonten ing salebetipun wekdal ingkang langkung dangu.
C. Fungsi Cerita Rakyat
Fungsi cerita rakyat jawa kejaba
kanggo lelipur uga bisa didadehaken tuladha utamane carita-carita rakyat sing
ngandung piwulangan-piwulangan moral. Akeng sing pada ora mangerteni menawa
negari sing endah kiye nduweni akeh carita rakyat indonesia sing durung nate
kita krunggu. Bisa dimaklumi amarga carios rakyat sumebar sekang lesan marang
lesan sing diwarisken sakcara turun temurun.
D. Ciri-ciri Cerita Rakyat
Ciri-ciri cerita rakyat:
1. Anonim,
mboten dipun mangertosi sinten sejatosipun ingkang nganggit
2. Kalebu
karya kolektif, dipun anggep ngadhahi rakyat sareng-sareng
3. Nyariosaken
bab awon lan leres kangge nggambaraken kadadosan-kadadosan ingkang mokal
wontenipun (imajinasi)
4. Statis,
tetep, mboten wonten ewah-ewah ingkang wigati saking jaman dateng jaman
salajengipun.
E. Unsur-unsur Cerita Rakyat
Unsur
intrinsik cerita rakyat:
1. Tema,
inggih menika gagasan baken ingkang dados dhasaripun cariyos.
2. Paraga,
inggih menika purusa ingkang nglakoake cariyos.
3. Penokohan,
inggih menika gambaran watak.
4. Alur/plot,
inggih menika rerangkening cariyos ingkang kadhapuk kanthi logis.
5. Latar/setting,
inggih menika panggenan, wekdal, utawi swasana ing crita.
6. Amanat,
inggih menika pitutur utawi pesen pangripta wonten ing cariyos.
7. Sudut
pandang, inggih menika posisi pangripta wonten ing cariyos.
Pangripta
saged dados:
-
Purusa kapisan paraga utama (orang pertama
pelaku utama)
-
Purusa katiga (orang katiga)
-
Sarwi mangertos (serba tahu)
F. Sinopsis
Sinopsis
yaiku ringkesan sawijining crita. Ringkesan yaiku salah sawijining wujud
nyekakake sawijining crita kanthi tetep migatekaken unsur-unsur
intrinsiksawijining crita iku. Gawe sinopsis iku cara kang efektif kanggo
ngaturaken sawijining crita kang dawa dados wujud cekak. Sajroning sinopsis
kaendahan gaya basa, ilustrasi lan penjelasan-penjelasan diilangaken, nanging
tetep gumathok marang isi lan gagasan umum pagripta. Dawane sinopsis biasane
seperlima utawa sepersepuluh saka dawane karangan asli.
Cara
gawe sinopsis:
1. Maca
naskah asli kanggo nggoleki gagasan umume panulis
2. Nyatet
gagasan utama kang penting
3. Ngrantam
maneh gagasan utama dadi paragraf
4. Dialog
lan monolog cukup ditulis isi utawa garis utamane
5. Sinopsis
ora kena owah saka lakune crita asli
G. Jenis Cerita Rakyat
Jenis-jenis carita rakyat kados
ingkang sampun dipunandharaken ing materi mirengaken teks carita rakyat teng
ngajeng, ingkang saget dipun lebetaken teng kategori jenis-jenis carita rakyat punika
wonten werni-werni, antawisipun legenda, mite, sage, dongeng, lan fabel. Teng
ngandhap punika badhe dipunjlentrehaken sakedhik pangertosan saking kategori
carios rakyat ing inggil.
1. Legenda
Pengertian
Legenda inggih punika carita rakyat ingkang dipun anggep leres nat kedadosan,
ingkang caritanipun dipun hubungaken kaliyan tokoh sujarah, ingkang sampun
dipun bumboni kaliyan keajaiban, kasekten, lan keistimewaan tokohipun, Utawi
carita jaman ganu sing ana gegayute karo prastawa sujarah (minurut KBBI).
2. Mite
Pengertian
Mite inggih punika carita prosa rakyat ingkang dipun tokohi dening para
dewa-dewi utawi makluk lembut ingkang kedadosan ing dunya sanes (kahyangan
utawi alam gaib) lan dipun anggep leres kedadosan dening inkang nganggit carita
punika utawi penganutipun.
3. Sage
Pengertian
Sage inggih punika carios dangu ingkag wonten gegayutanipun kalian sujarah,
ingkang nyritakaken kewantunan, kasekten, kepahlawanan lan keajaiban
satunggaling tiyang utawi tokoh.
4. Fabel
Pengertian
fabel inggih punika carita ingkang nyritakaken gesangipun kewan utawi sato
ingkang tindhak-tandhukipun kados manungsa, carita punika mboten leres-leres
kedadosan, namung carita fiksi, terkadang fabel ugi nglebetaken karakter
mioritas arupi manungsa.
5. Dongeng
Pengertian
Dongeng inggih punika satunggaling carita ingkang mboten nate kedadosan namung
carita fiksi, ingkang nyritakaken satunggaling bab ingkang ngaeng, aneh, lan
mboten saged dipun logika. Adatipun nyritakaken bab keajaiban lan kasakten para
dewa, raja, pangeran, putri, lan sanesipun.
I. Tindakna diskusi kelompok!
1.
Menapa tegese cerita rakyat?
2.
Jelaske kanthi ringkes isi crita saka crita
rakyat Rawa pening!
3.
Sebutke unsur-unsur kang ana ing sajroning crita
rakyat Rawa Pening!
4.
Sebutke nilai-nilai luhur saka crita rakyat Rawa
Pening!
5.
Gawea ringkesan saka crita rakyat Rawa Pening!
4. Rubrik Penilaian
No.
|
Soal
|
Bobot
|
1.
|
Menapa tegese cerita rakyat?
|
10
|
2.
|
Jelasaken kanthi ringkes isi
crita rakyat Rawa pening!
|
20
|
3.
|
Sebutaken unsur-unsur ingkang
wonten ing sajroning crita rakyat Rawa Pening!
|
20
|
4.
|
Sebutaken nilai-nilai luhur
saking crita rakyat Rawa Pening!
|
25
|
5.
|
Damela ringkesan saking crita
rakyat Rawa Pening!
|
25
|
Total
Nilai
|
100
|
Post a Comment for "Tugas M5 KB3: Pengembangan Bahan Ajar"